تری سدیم سیترات یک نمک سه تایی اسید سیتریک است. این ماده با خنثی سازی کامل اسید سیتریک با خلوص بالا سدیم هیدروکسید یا کربنات و تبلور تولید می شود. فرم هیدرات رایج دی هیدرات سیترات تری سدیم، به طور گسترده ای در غذاها ، نوشیدنی ها و کاربردهای فنی مختلف عمدتاً به عنوان عامل بافر کننده ، جداسازی کننده یا امولسیون کننده استفاده می شود.
تری سیترات سدیم (trisodium citrate) ، یک سیترات نمکی از اسید سیتریک است و طعم ترش و نمکی دارد. این محصول دو نوع دارد: بی آب و کم آب. با خنثی سازی اسید سیتریک با هیدروکسید سدیم خالص یا کربنات ، دی هیدرات سیترات تری سدیم تهیه می شود. در صنایع غذایی به عنوان نگهدارنده و در سایر زمینه ها به عنوان داروهای ضد انعقاد خون و بافرهای بیولوژیکی و اثرات آن در پیشگیری از سنگ کلیه استفاده می شود.
تری سیترات سدیم دارای فرمول شیمیایی Na₃C₆H₅O₇ دارد. گاهی اوقات برای سادگی “سیترات سدیم” نامیده می شود ، گرچه سیترات سدیم می تواند به هر یک از سه نمک سدیم اسید سیتریک اشاره کند. این ماده دارای طعم شور و ملایم ترش شبیه اسید سیتریک و قلیایی ملایم است.
طبق نظر کمیته مواد غذایی FDA ، به طور کلی به عنوان ایمن (GRAS) شناخته شده می شود. نمک های سیترات از جمله تری سیترات سدیم ، در صورت استفاده در مقادیر طبیعی به طور کلی ایمن در نظر گرفته می شوند.
تری سدیم سیترات یکی از بهترین کاتالیزورها در کاهش زردی ناشی از اسید سیتریک است.
هم خانواده ها
هم خانواده های تری سیترات سدیم شامل دی هیدرات تری سدیم سیترات(Trisodium citrate dihydrate)، دی هیدرات نمک تری سدیم اسید سیتریک(Citric acid trisodium salt dihydrate) و دی هیدرات تریبازی سدیم سیترات(Sodium citrate tribasic dihydrate) می باشد.
خصوصیات
- فرمول شیمیایی : Na3C6H5O7
- توده مولی : 258.06 گرم در مول (بی آب) ، 294.10 گرم در مول (دی هیدرات)
- ظاهر : پودر کریستالی سفید
- تراکم : 1.7 گرم در سانتی متر مکعب
- نقطه ذوب : 300 درجه سانتیگراد (572 درجه فارنهایت)
کاربردهای تری سدیم سیترات
همانطور که قبلا نیز گفته شد، تری سدیم سیترات طعمی ترش شبیه اسید سیتریک دارد و همچنین شور است. این ماده اغلب به عنوان نگهدارنده غذا و به عنوان طعم دهنده در صنایع غذایی استفاده می شود. در صنعت داروسازی برای کنترل pH استفاده می شود. همچنین ممکن است به عنوان یک ماده قلیایی ، عامل بافر ، امولسیون کننده یا عامل جداسازی استفاده شود.
مزایای تری سدیم سیترات خصوصا در حوزه صنعت است ، به ویژه در صنایع دارویی و پزشکی. این ماده به طور گسترده ای در پزشکی و علوم غذایی به عنوان کمکی یا افزودنی استفاده می شود. تری سدیم سیترات به طور گسترده و خاص در مواد شوینده و پاک کننده های فسفات دار استفاده می شود. از آنجا که اسید سیتریک یک ترکیب طبیعی و یک متابولیت فراگیر از موجودات زنده است ، تعجب آور نیست که رفتار محیطی آن بسیار مطلوب باشد. در واقع ، این ماده پیچیده برای موجودات آبزی به راحتی قابل تجزیه است.
استفاده در صنایع غذایی
کاربردهای کلی این اسید در صنایع غذایی عبارت است از :
- به عنوان افزودنی ، معمولاً برای عطر و طعم یا ماده نگهدارنده. به عنوان مثال ، به عنوان یک ماده طعم دهنده در نوشابه های خصوصا انرژی زا و همچنین برای کمک به ایجاد عطر و طعم تارت در نوشیدنی های آماده استفاده کنید.
- به عنوان یک عامل کیلیت ، برای جلوگیری از فساد مواد غذایی
- به عنوان یک عامل کنترل pH ، برای افزایش قابلیت نگهدارندگی و کنترل اسیدیته
- به عنوان یک امولسیون کننده برای تهیه پنیر
تری سیترات سدیم عمدتا به عنوان یک افزودنی غذایی معمولاً برای عطر و طعم یا ماده نگهدارنده استفاده می شود. این ماده به عنوان یک ماده طعم دهنده در انواع خاصی از آب ها و نوشیدنی های گازدار استفاده می شود. تری سیترات سدیم به عنوان یک ماده موثر در سوسیس خام رایج است و همچنین در نوشیدنی های آماده و مخلوط های نوشیدنی مورد استفاده قرار می گیرد و به طعم ترش مواد غذایی کمک می کند. این ماده در ترکیبات ژلاتین ، بستنی ، ماست ، مربا ، شیرینی ها ، پودر شیر ، پنیرهای فرآوری شده و نوشیدنی های گازدار وجود دارد.
تری سیترات سدیم می تواند به عنوان تثبیت کننده امولسیون هنگام تهیه پنیر استفاده شود. این ماده با جلوگیری از جدا شدن چربی ها، این پنیر را بدون چرب شدن آب می کند.
تری سیترات سدیم به عنوان یک پایه مزدوج از یک اسید ضعیف می تواند به عنوان یک عامل بافر یا تنظیم کننده اسیدیته عمل کند و در برابر تغییرات pH مقاومت کند، به همین دلیل برای کنترل اسیدیته در بعضی از مواد مانند دسرهای ژلاتینی استفاده می شود. این ماده را می توان در ظروف کوچک شیر که در دستگاه های قهوه ساز استفاده می شود پیدا کرد. این ترکیب محصول ضد اسیدهایی مانند Alka-Seltzer است که در آب حل می شوند.
تری سیترات سدیم به بسیاری از محصولات لبنی بسته بندی شده تجاری برای کنترل تأثیر PH بر سیستم گوارشی انسان و به طور عمده در محصولات فرآوری شده مانند پنیر و ماست اضافه می شود.
داروسازی و پزشکی
کاربردهای کلی تری سیترات سدیم در حوزه پزشکی و داروسازی شامل موارد زیر است :
- به عنوان ضد انعقاد در انتقال خون
- برای رفع ناراحتی در عفونت های ادراری
- به عنوان یک ملین اسمزی
- به عنوان یک ضد اسید برای کاهش خطرات مرتبط با استنشاق محتوای معده
در سال 1914 ، پزشک بلژیکی آلبرت هوستین و پزشک و محقق آرژانتینی لوئیس آگوته با موفقیت از سیترات سدیم به عنوان ضد انعقاد خون در فرایند انتقال خون استفاده کردند و در نهایت ریچارد لوئیزون غلظت مناسب آن را در سال 1915 تعیین کرد.
امروزه همچنان برای حفظ و نگهداری خون در بانک های خون استفاده می شود. یون سیترات با تشکیل مجموعه های سیترات کلسیم ، یون های کلسیم را در خون کلات می کند و مکانیسم لخته شدن خون را مختل می کند. اخیراً ، تری سدیم سیترات به دلیل کم خطر بودن انعقاد سیستمیک ، به جای هپارین ، به عنوان عامل قفل و مسدودی در خطوط واسکات و همودیالیز نیز استفاده شده است.
در سال 2003 ، ikpik و همکارانش به این نتیجه رسیدند که استفاده از تری سیترات سدیم (0.5 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن) ، عملکرد دویدن را در طی 5 کیلومتر 30 ثانیه بهبود می بخشد.
تری سیترات سدیم برای تسکین ناراحتی در عفونت های ادراری ، مانند ورم مثانه ، برای کاهش اسیدوز که در اسیدوز توبولار دیستال کلیه دیده می شود و همچنین می تواند به عنوان یک ملین اسمزی مورد استفاده قرار گیرد.
تری سیترات سدیم به عنوان ضد اسیدیته به ویژه قبل از بیهوشی، در روش های مختلف سزارین برای کاهش خطرات ناشی از استنشاق محتویات معده استفاده می شود. همچنین سدیم سیترات / اسید سیتریک برای قلیایی سازی ادرار و پیشگیری از نفرولیتیاز نیز استفاده می شود.
تری سیترات سدیم دارای خواص بافر و ضد میکروبی است که می تواند pH طبیعی شیر را حفظ کرده و متعاقباً از تشکیل بلورهای یون کلسیم جلوگیری کند و منجر به بهبود ورم پستان و بهبود کیفیت شیر شود.
سایر صنایع
- شوینده بهداشتی
تری سدیم سیترات به طور گسترده و خاص در مواد شوینده و پاک کننده های فسفات دار و همچنین به عنوان پاک کننده صنعتی استفاده می شود.
- رسوب زدایی دیگ بخار و رادیاتور خودرو
تری سیترات سدیم عامل ویژه ای برای حذف پوسته های کربنات از دیگ های بخار و همچنین تمیز کردن رادیاتور اتومبیل ها بدون کاهش کیفیت یا کارایی آنها می باشد.
- سایر موارد
تری سیترات سدیم برای تولید کالاهای مختلف مانند جوهر ، رنگ ، پوشش ، مواد شیمیایی کشاورزی ، پلاستیک ، پلیمر ، پارچه و چرم نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
اثرات جانبی
عوارض جانبی و احتمالی تری سیترات سدیم شامل موارد زیر است :
- اسهال
- حالت تهوع
- اسپاسم عضلات
- آلکالوز متابولیک (بیماری است که وقتی خون بیش از حد قلیایی می شود، رخ می دهد)
- استفراغ
- دل درد
- نگهداری مایعات
دی هیدرات سیترات تری سدیم یک نمک سه تایی اسید سیتریک است. با خنثی سازی کامل اسید سیتریک با هیدروکسید سدیم یا کربنات خلوص بالا و تبلور بعدی تولید می شود. دی هیدرات سیترات تری سدیم به طور گسترده ای در غذاها ، نوشیدنی ها و برنامه های مختلف فنی به عنوان عامل بافر کننده ، جدا کننده یا امولسیون کننده استفاده می شود.
فواید درمانی تری سدیم سیترات
• درمان سنگ کلیه
تری سدیم سیترات خون و ادرار را قلیایی تر یا به قولی دارای اسیدیته کمتری می کند. تری سدیم سیترات به طور قابل توجهی PH ادرار و میزان دفع اسید اوریک ادرار را کاهش و سطح اسید اوریک سرم را در افراد تحت درمان با آلوپورینول کاهش می دهد. این روش ترکیبی همچنین با کاهش عملکرد کلیه، به طور موثری فیلتراسیون گلومرولیک کلیوی را در بخشی از بیماران بهبود می بخشد. بنابراین ، استفاده از سیترات همراه با آلوپورینول برای درمان بیماران مبتلا به هایپراوریسمی مفید است.
- فواید سدیم تری سیترات در انعقاد خون
تری سیترات سدیم یک ماده ضد انعقادی است که برای جمع آوری خون استفاده می شود. غلظت نهایی سیترات در ترکیبات خون در محصولات پلاسما در بیشترین مقدار ممکن است. به طور معمول ، کبد به سرعت سیترات منتقل شده را متابولیزه می کند. با این حال ، در طی انتقال خون، ظرفیت کبد برای این انتقال ممکن است بیش از حد باشد. سیترات مجموعه ای از کلسیم را تشکیل می دهد که کلسیم یونیزه را کاهش می دهد و منجر به هیپوکلسمی می شود. اگرچه هیپوکلسمی گذرا معمولاً به خوبی تحمل می شود ، ممکن است غشای سلول عصبی را تحت تأثیر قرار داده و باعث پارستزی محیطی یا آکروم شود.
لذا یکی از اهداف اصلی تری سدیم سیترات، ترمیم و حفظ تعادل طبیعی اسید و باز بدن است و البته تلاش برای کاهش و پیشگیری از مشکلات قلبی ، استخوانی و کلیوی.